Mazingira ya Mizizi: Muhogo, Viazi Vitamu, na Ngwena

Mazao jamii ya mizizi ni sehemu muhimu sana ya mfumo wa chakula nchini Tanzania, hasa kwa kaya za vijijini katika maeneo ya mbuga, na sehemu kame na mazingira magumu ambapo nafaka mara nyingi haziwezi kustawi. Muhogo, viazi vitamu ni mazao muhimu ya mizizi yanayopatikana chini ya kundi hili, na utafiti wa mazao haya unaongozwa na TARI-Ukiriguru. Utafiti huu Ukiriguru unazingatia maendeleo ya aina bora zinazostahimili msongo mkubwa wa wadudu na magonjwa kama vile ugonjwa wa mosaic wa muhogo (CMD), ugonjwa wa madoa ya kahawia ya muhogo (CBSD), na magonjwa ya virusi vya viazi vitamu, pamoja na msongo wa mazingira kama ukame. Zaidi ya hayo, mipango ya uzalishaji wa aina bora katika TARI-Ukiriguru inalenga kuboresha uwezo wa mavuno, ubora wa lishe (mfano, kuongeza vitamini A katika viazi vitamu), na kuendana na aina tofauti za mazingira ya kilimo.

Ubunifu katika mazao haya pia unahusisha mbinu za usindikaji na utunzaji baada ya mavuno. Kwa muhogo, ubunifu kama njia bora za kukausha, kuchonga kwa mashine, na usindikaji wa unga umeongezwa ili kuongeza muda wa uhifadhi na uwezo wa kuuza sokoni. Kwa viazi vitamu, usindikaji kuwa unga, chipsi, na bidhaa mchanganyiko za uduguzi umeleta fursa mpya za kipato kwa wakulima na wafanyabiashara. Utafiti wa ngwena na viazi vya ngwena, ingawa haujaendelea sana, pia unapata umuhimu katika ukusanyaji wa mali ya mimea (germplasm), tathmini, na kukuza matumizi kama mbadala wa vyakula vikuu ili kuongeza utofauti wa lishe.

Mazingira ya Tubers: Viazi na Ngwena

Viazi (Solanum tuberosum) ni zao la tuber muhimu zaidi nchini Tanzania, likipangwa miongoni mwa vyanzo vikuu vya mapato ya kaya na usambazaji wa chakula taifa katika maeneo ya milima. Utafiti wa viazi unaongozwa na TARI-Uyole na TARI-Kifyulilo, ambapo majaribio ya uzalishaji na kilimo yanahusisha kuboresha uzalishaji, ustahimilivu wa magonjwa, na kuendana kwa aina mbalimbali na mazingira ya milima. Mkazo mkubwa umewekwa katika mifumo ya mbegu, ambapo TARI imeanzisha na kukuza mbinu za uzalishaji wa mbegu safi, ikiwa ni pamoja na kuzalisha mbegu haraka, kukata apical, na aeroponics. Ubunifu huu unalenga kushughulikia changamoto sugu ya ubora duni wa mbegu za viazi zinazozuia uzalishaji mzuri kwa wakulima wadogo.

Ndizi

Ndizi (Musa spp.) ni zao kuu la chakula na biashara katika baadhi ya maeneo ya Tanzania, likichangia kwa kiasi kikubwa usalama wa chakula na mapato ya kaya. Utafiti wa ndizi unafanyika katika TARI-Maluku (Kagera), TARI-Tengeru (Arusha), na TARI-Uyole (Mbeya). Kila kituo kina jukumu la kuendeleza utafiti wa ndizi katika mazingira yake ya kilimo. Ubunifu muhimu wa utafiti ni pamoja na uzalishaji na tathmini ya aina zinazostahimili ugonjwa wa kuzeeka kwa bakteria wa ndizi (BXW) na ugonjwa wa Fusarium (ugonjwa wa Panama), ambao umeathiri kwa kiasi kikubwa uzalishaji katika maeneo mengi. Teknolojia ya utamaduni wa tishu imepanuliwa kama ubunifu wa kuzalisha vifaa safi vya kupanda, kuhakikisha wakulima wanapata mimea bora na isiyo na magonjwa. Zaidi ya hayo, ubunifu wa usindikaji na kuongeza thamani kama unga wa ndizi, chipsi, mvinyo, na juisi unaendelezwa ili kuongeza matumizi na kuimarisha soko kwa wakulima wa ndizi.